lífefnafræði
Einingafjöldi: 5
Þrep: 3
Forkröfur: EFNA3LR05
Grunnáfangi í lífefnafræði þar sem farið er í byggingu og hlutverk sykra, lípíða, próteina og kjarnsýra, ensím og ensímvirkni. Helstu efnaferli við nýmyndun og sundrun lífefna og orkuvinnslu frumunnar.
Efnisatriði:
helstu einkenni lífsameinda, eiginleikar vatns, pH, millisameindahrif lífefna í vatnslausnum
hendið kolefni og sameindir, ljósvendimælingar
einsykrur, tvísykrur og fjölsykrur, bygging sykra, flokkun einsykra í D og L myndir
hringmyndir glúkósa og frúktósa, aldósar og ketósar
mettaðar og ómettaðar fitusýrur, lípíð (fitur og vax), fitur og frumuhimnur
gerð fitu úr glýseróli og fitusýrum, sápun fitu með vatnsrofi estertengjanna
amínósýrur I: bygging, nafnakerfi, hendni (bygging, nöfn og stytt nöfn 20 helstu amínósýranna)
amínósýrur II: efnafræði, byggingareiningar próteinfjölliða.
skilgreining á peptíðum og próteinum, peptíðtengi og myndun þeirra
flokkun próteina og munur á þráðlaga og kúlulaga próteinum, helstu hlutverk próteina
amínósýruröð próteina og raðgreining, 1°, 2°, 3° og 4° myndbygging og eðlissvifting próteina
ensímhvötun, hraðafræðilegir eiginleikar ensíma, stjórn ensímvirkni, hvarfgangar ensíma
samsetning kjarnsýra og myndbygging, kirni og samsetning þeirra
bygging og hlutverk erfðaefnis, DNA og RNA
orkulosun í lífefnaferlum, efnaferli innri efnaskipta, m.a.helstu þrep sykurrofs og sítrónusýruhrings
gerjun, öndunarkeðja, oxandi fosfæring, ljóstillífun
nýmyndun fitu, sykra og próteina, sundrunarferli fitu, sykra og próteina
verklegar æfingar sem tengjast ofangreindu og eru um 1/3 hluti af efni áfangans
Þekkingarviðmið
- skilgreiningum á öllum efnisatriðum áfangans skv. upptalningu hér að framan
- sértækum dæmum um hvert efnisatriði áfangans
Leikniviðmið
- flokka kolefni í sameindum sem hendin eða ekki
- flokka sameindir sem hendnar (ósamhverfar) eða ekki út frá byggingarformúlu
- beita Fisher vörpunum
- nota tölvumyndir og líkön til að skilja betur byggingu lífefna
- greina hvernig innansameindakraftar hafa áhrif á byggingu stórsameinda
- greina hvernig millisameindakraftar hafa áhrif á tengingu stórsameindar og bindils
- ráða í tengsl milli byggingar og virkni lífsameinda út frá byggingu sameindarinnar
- meðhöndla glervöru og tækjabúnað m.a. til að vinna lífefni svo sem lípíð og/eða C-vítamín úr matvælum
- meðhöndla og mæla ýmsa eiginleika lífefna, afla heimilda og miðla niðurstöðum, m.a. með skýrslugerð
Hæfnisviðmið
- beita rökhugsun og vísindalegri aðferð við verkefnalausnir í efnafræði
- nota bækur og Netið til að leita uppi, skoða, sækja og meta á gagnrýninn hátt efnafræðileg heimildagildi og upplýsingar
- tengja efnafræðina við daglegt líf fólks og umhverfi og sjá notagildi hennar
- vinna markvisst í hóp við að leysa verkefni og geta skilað árangursríku starfi með mismunandi hópi vinnufélaga
- rökræða um vísindaleg efni og álitamál og virða skoðanir annarra
- fjalla um siðferðilegar og félagslegar hliðar raungreina og efnafræði og ábyrgt framferði vísinda- og tæknifólks
Nánari upplýsingar á námskrá.is